محمد علی پاشا(1769-1849 م)

 خدیو(1805-1848 م) معروف و مقتدر مصر که بانی مصر جدید وسپس سلسله ی خدیو ها و سپس سلاطین آن کشور شد . او بنیانگذارمصر جدید شناخته می شود. وی یکی از ترک های آلبانی الاصل بود و جزو سپاهیان عثمانی به مصر رفت1779 م ، و پس از این که فرانسویان به طور قطع آن کشور را ترک گفتند (1801 م)، درمصر نفوذ نظامی یافت و عثمانیها گر چه در صدد استقرار تسلط خود بر مصر بر آمدند توفیق نیافتند و ناچار او را به رسمیت شناختند(نوامبر 1805) . محمد علی پاشا قدرت را به دست گرفت(1806 م) و به اصلاحات دست زد.او پس از قتل عام مملوکان و شکست یک ارتش انگلیسی که در مصربود ، خود را حکمران مطلق کشور ساخت ، فقط اسماً حکومت و تابعیت سلطان عثمانی را پذیرفت. محمد علی پاشا یک ارتش تازه ی مصری به وجود آورد که افراد آن را از دهقانان انتخاب کرد . محمد علی در سال 1839 به اوج قدرت خود دست یافت ، ولی میان خدیو و دولت عثمانی اختلاف افتاد و وی قوای عثمانی را منکوب کرد.ولی به علت مداخله دول بزرگ اروپایی به استثنای فرانسه که با محمد علی پاشا راه دوستی در پیش گرفته بود بار دیگر به مصالحه کشید و محمد علی شام و کرت را از دست داد. ، وعده ی افراد قشون مصر محدود شد، و در مقابل حکمرانی مصر به عنوان جزئی از امپراطوری عثمانی در خاندان وی مستقر شد(1841م) سال های آخر زندگی محمد علی به آرامی گذشت ، وی مردی متهور و بی باک بود اما توجهی به برافراشتن بناهای رفیع و باشکوه نداشت، بلکه توجه اش به کارهای عام المنفعه مصروف می شد، روش او در حکومت متغیر بود. ابتدا مستبد بود، ولی به تدریج که بر قدرتش افزود و کار او رونق گرفت ملایم تر شد و د ر آخر کار محبوب مردم بود. محمد علی در سال 1849 م به سن هشتاد سالگی در گذشت. شیخ محمد عبده (Mohammad Abdoh) 1849-1905) یکی از رهبران دینی و اصلاح طلب مصردر قرن 19 که در شنرا از قرای غربی مصر سفلی تولد یافت ، و دوران کودکی خود را در دهکده محله نصر واقع در استان بحیره گذرانید . پدر او حسن خیراله نام داشت . پس از یاد گرفتن قرآن در 13 سالگی به طنطا رفت تا در جامع احمدی علوم دینی بیاموزد . پس از مدتی برای ادامه تحصیل عازم قاهره شد تا در جامع الازهرتحصیل کند. ابتدا رغبتی به تصوف پیدا کرد و به عزلت و ریاضت پردا خت اما بعد دست برداشت ودر سن 23 سالگی با سید جمال الدین اسد آبادی ، که تازه وارد مصر شده بود ، ملاقات کرد و سخت تحت تاثیر او قرار گرفت ، سید جمال او را با آثار اروپایی آشنا کرد و نظر او رابه مسائل روز عالم اسلام و مصر معطوف داشت وتاثیر سید جمال در او در رساله اش به نام الواردات در تصوف پیداست.محمد عبده تحت تآثیر سید جمال و مسائل سیاسی مصر به روزنامه نگاری پر داخت وپس از پایان دوره ی جامع الازهر ، ابتدا به تعلیم خصوصی و سپس به معلمی دارالعلوم ، که مدرسه ی تعلیم علوم دینی به طرز جدید بود پرداخت. پس از آنکه توفیق پاشا به حکومت مصر رسید، محمد عبده ازتدریس برکنار شد وبه مولد خود فرستاده شدوسیدجمال نیز از مصر تبعید گردید،محمد عبده مدتی اجازه یافت که به قاهره باز گردد و به ریاست هیئت تحریریه روزنامه رسمی الوقایع المصریه اسلامی همفکر و هم عقیده بودند، روش آن دو با هم فرق داشت. محمد عبده طرفدار اصلاح تدریجی از راه تعلیم و اخلاق و دین بود ولی سید جمال به انقلاب عقیده داشت. در واقعه ی عرابی پاشا در صف ملیّون مخالف با استبداد در آمد و همین امر سبب شد که ، پس از سر کوب شدن قیام عرابی پاشا ، محکوم به تبعید از مصر شود (1882م/1299ه ق) . محمد عبده ابتدا به بیروت و سپس به پاریس رفت و در آنجا با سید جمال ملاقات کرد و با کمک او مجله ی العروه الوثقی را منتشر ساخت . این مجله که در عالم اسلام تاثیر بزرگی داشت پس از 8 ماه به اجبار تعطیل شد. محمد عبده به بیروت بازگشت و به تدریس و تالیف پرداخت . پس از آنکه اجازه ی بازگشت به مصر یافت، در سال 1306 ه ق به قاهره رفت و منصب قضا یافت ، و بعد مستشار محکمه ی استیناف ، و در سال 1317 ه ق مفتی دیار مصریه شد، که بالاترین منصب شرعی در مصر است.او این منصب را تا پایان حیات خود داشت، و در اسکندریه وفات یافت. محمد عبده می خواست اسلام را به سادگی دوران صدر اسلام باز گرداند و زبان عربی را اصلاح کند و حقوق مردم را در برابر حکومت ها به ایشان باز گرداند . هدفش آن بود که در عین محفوظ ماند ن اصول اساسی دینی اسلام ، تمدن غربی نیز به نحو ی معقول و متناسب با سنن اسلام اخذ شود. هم با استعمار غرب مخالف بود و هم با استبداد معمول در شرق . در اصلاحات و عقاید دینی بیشتر به تعلیمات غزالی و ابن تیمیه و ابن قیم الجوزیه نظر داشت. با سد باب اجتهاد مخالف بود و معتقد بود که در مسائل مهم روز باید اجتهاد را از سر گرفت .از تالیفات او: شرح نهج البلاغه ، شرح مقامات بدیع الزمان همدانی ، تفسیر القرآن الکریم، رساله توحیدیه، الاسام و الرد علی منتقدیه و الاسلام و النصرانیه مع العلم و المدینه است. عبدالرحمن کواکبی (1854-1902) نویسنده و از پیشوایان اصلاح تجدد خواهی عربی از مردم حلب ، شام. روزنامه های الشهبا و سپس الاعتدال را در حلب تاسیس کرد، که یکی پس از دیگری به توسط حکام عثمانی تعطیل شد. ناگزیر برای ادامه ی تبلیغ آزادیخواهی عربی به مصر مهاجرت کرد، و به سیدجمال الدین اسد آبادی و شیخ محمدعبده پیوست، و در تحریر روزنامه ی المویدشرکت جست، و به سفر های پر دامنه ای در کشور های اسلامی ، از کرانه های چین تا افریقای شمالی و جنوبی پرداخت . با انتشار دو کتاب طبایع الاستبداد و ام القری شهرت فراوان یافت. کتاب نخستین مشتمل بر مقالاتی است در تاثیر حکومت استبدادی در عقب ماندگی ملتها، و کتاب دوم انتقاداتی از احوال جهان اسلام است در قالب گفتگوهایی که در یک کنگره خیالی منعقد در مکه (ام القری) صورت گرفته و نمایندگان کشورهای مختلف مسلمان در آن شرکت داشته اند.

 عرابی پاشا(ahmad arabi ,orabi ) 1839-1911 از رهبران ملی مصر ، فرزندفلاحی بود، و وارد خدمت نظام شد. به عضویت انجمن سری در آمد که هدفش برانداختن نفوذ افسران ترک زبان ( مخصوصا چرکس ها) بود، که درجات عالی نظامی در انحصار آنان بود. در شورش 1879 م افسران نقش کوچکی داشت، و پس از آن به درجه سرهنگی رسید ، و چون سربازان مصری او را نماینده تجسم نارضایی خود از تسلط خارجیان ، اعم از ترک و اروپایی می دانستند ، وجاهت فراوان پیدا کرد. پس از آن که توفیق پاشا نظارت مشترک فرانسه و بریتانیا ی کبیر را بر مالیه پذیرفت.عرابی به تشکیل حزب ملی پرداخت . در 1882، با عنوان پاشا وزیر جنگ شد و چندان قدرت پیدا کرد که حکومت انگلستان به وحشت افتاد ، و ناوگان به اسکندریه فرستاد ، همین عمل آشوبی بر پا کرد که در آن بسیاری از اروپائیان کشته شدند. عرابی فرماندهی نیروهای شورشی را به دست گرفت ، و استحکامات بندر ی را به حال دفاع در آورد. اما عاقبت نیروهای انگلیسی او رادر تل الکبیر شکست دادند(1882م). وی به مرگ محکوم شد، ولی سپس حکم اعدامش به تبعید مبدل گردید، و با دیگر ملیون به سیلان تبعید شد. پس از 19 سال تبعید عباس دوم حلمی پاشا اورا بخشید ، و وی به مصر بازگشت(1901م) وی فرمانده بزرگ و سرباز خوبی نبود، و بیشتر وجاهتش نتیجه سادگی و مهربانی او بود.

زولو(ZULU) مردمی با نتو زبان از دسته ی نگونی شمالی افریقای جنوبی که در ناتان ،جنوب ترانسوال و جنوب کشور آزاد اوانژ سکنی دارند، قسمت عمده جمعیت زولولند را تشکیل می دهند . عده ی آن ها را دو میلیون تخمین زده اند . قوم زولو در دوره سلطنت (1816-1828م) شاکا به منتهای قدرت رسید، و وی با فتوحات بزرگ خود امپراطوری زولو را به وجود آورد. دولت زولو در 1830-1839م با بوئر ها در جنگ بود و سرانجام در 1880 م مغلوب بریتانیا شد ، و امپراطوری زولو به 13 مملکت منقسم گردید، و بعداً نیز این ممالک منقسم شد ، و قریب 200 قبیله ی مستقل زولو تشکیل یافت . زولو تعدد زوجات را جایز می دانند، و عقد عروسی را نزد آنان با اهدای گاو به خانواده عروس منعقد می شود . قوم ما تابله از شاخه های زولو است.

مهدی سودانی از زمانی که محمد علی پاشا سودان را تصرف نمود تا اشغال مصر به دست بریتانیا ، سودان جزو قلمرو مصر به شمار می آمد . از زمان اشغال مصر ، سودان نیز به زیر سلطه انگلیسی ها رفت و حاکم انگلیسی سودان ژنرال گوردون نام داشت که خود را نماینده دولت مصر معرفی کرد . ظلم وستم اروپائیان بر مردم سودان و مالیات های فراوانی که می گرفتند به تدریج موجب نارضایتی فراواني شد و سرانجام در سال  1260 ه ق /1881 م شخصی به نام محمد احمد علیه سلطه ی بیگانگان قیام نمود . محمد احمد شخصی تحصیل کرده و از خانواده فقیری بود . به زودی گروه زیادی از مردم ستم کشیده بگرد او جمع شدند و نقل است که وی خود را مهدی خواندو پیروانش به همین سبب به مهدیون موسوم گشتند . مهدیون در مدت کوتاهی سراسر سودان را به تصرف خود در آوردند و در بیش از ده جنگ بزرگ سپاهیان مصری و انگلیسي را شکست دادند و سر انجام با تصرف خارطوم ،گوردول را نیز کشتند . مهدیون پس از نیل به پیروزی سالها درسودان به استقلال حکومت کردند و حکومت آنها چون بر پایه ی مساوات بود از طرف مردم حمایت می شد. لیکن نظام قبیله ای و اختلافات میان سران قبایل سرانجام آن ها را ضعیف کرد. در این احوال فرانسویان و انگلیسی ها برای در هم شکستن مهدیون در سال های 1894-1898 م در یک عملیات مشترک مهدیون را در هم شکستند محمد احمد کشته شد و سودان اشغال شد ، سپس انگلیسی ها سودان را ضمیمه مصر که خود بر آن تسلط داشتند کرد و به سودان مصر و انگلیس موسوم نمودند.

بوئرها(boers) ساکنین هلندی الاصل افریقای جنوبی که به تحقیق از 1652 م نزدیک دماغه ی امید نیک مستقر شده و به کشاورزی پرداختند بوئر ها می خوانند. اولین اروپایی که در 1488م از این منطقه دیدن کرد فردی به نام ب. دیاشB.Diach پرتغالی بود. شرح سفر نامه های وی و انتشار آن ها سبب شد 164 سال بعد اولین گروه مهاجر نشین سفید پوست توسط شرکت هند شرقی هلند بر دماغه ی امید نیک مستقر شود. سال 1841 انگلیسی ها به افریقای جنوبی تسلط یافتند و با توسعه تصرفات و نفوذشان بوئر ها آرام آرام به جانب شمال مهاجرت کرده اقدام به تاسیس جمهوری های ترانسوال Transvaal و کشور آزاد اورانژ orange free state و کشور جمهوری ناتال natal کردند. با کشف معادن بسیار غنی ترانسوال ، و همچنین کشف معادن الماس در اورانژ ، انگلیسی ها به مناطق مزبور هجوم برده سبب جنگ سه ساله 1899-1902 م بوئر ها مشهوربه جنگ "توطئه بریتانیا" شدند. زیرا انگلیسی ها مدعی بودند برای حفظ منافع بازرگانی تجار انگلیسی به ترانسوال و کشور مستقل اورانژ لشکر کشیده اند. در حالی که چنین نبودبلکه وقتی بوئرها حاضر نشدند حقوق شهروندی به تازه واردین انگلیسی که به خاطر طلا والماس به آنجا رفته بودند ، اعطا نمایند.در واقع از مدتها قبل حدود 1886م زمینه نبرد و تجاوز انگلیس به کشورهای غنی فوق آماده شده بود. بالاخره پس از در گیری های خونین فراوان بوئر ها سرانجام به موجب پیمان مشهور ورینی کینگ Very niking در 31 ماه می 1902 تسلیم شدند و انگلستان به منطقه تسلط كامل يافت.به تحقيق8سال بعديعني1910،انگلستان به تاسیس اتحادیه افريقای جنوبی اقدام کرده حقوقی از قبیل تبعیت از قوانین رومی- هلندی ، و رسمی شناختن زبان افریکانس Afrikaans به موازات زبان انگلیسی واز این قبیل حقوق ها رابه بوئر ها داد . تا اینجای موضوع برای ما یک گزارش تاریخی است و با آپارتهید ارتباطی ندارد . ولی از این پس دو حزب در افریقای جنوبی تاسیس شد ، یکی به نام حزب "اتحاد خواهان " که اعضای این حزب خواهان همکاری بوئر ها با انگلیسی هادر منطقه بودند .دیگری حزب ملیون یا افریکانرAfricannair ، که اعضای آن مدعی برتری بوئر ها بر انگلیسی ها بودند. مبارزات این دو حزب با نظرات متفاوتشان همچنان تا پایان جنگ جهانی دوم ادامه داشت تا این که حزب ملیون یا افریکانراز 1948م سه رهبر آتشین مزاج معتقد به عدم تساوی حقوق رنگین پوستان (سیاهان) و سفید پوستان به ترتیب اول د.ف. ملان،دوم ی. گ. سترایدوم و سوم ه.ف.فروورد، بر خوردار شد . این هر سه رهبر حزب به تنظیم دو گانه قوانین برای سرزمینی واحد مشهور به آپارتهید پرداختند.

 امیر عبدالقادر (1232-1305ه.ق/1808-1883 م) امیر عبدالقادر ابن محی الدین حسینی از رهبران و مجاهدین عرب در الجزایر ، از مردما ن وهران بود . چندی پس از تصرف (1830م) شهر الجزایر به دست فرانسویها ، بر ضد مسیحیان وارد میدان شد ، و در رجب 1284 ه.ق (1823م) گروهی از قبایل عرب او را " سلطان عربها" شناختند. در ضمن جنگ های مکرر با فرانسویها ، قلمرو خود را در الجزایر بسط داد ،و فرانسویها ناچار با وی ترک مخاصمه کردند . از 1839 مخاصمات تجدید شد،وعاقبت پس از انتصاب (دسامبر1840م) ژنرال بوژو(bujo) به فرماندهی کل الجزایر ، ورق برگشت و پس از شکستی که در 1843 فرانسویان به وی وارد ساختند ، او به مراکش گریخت ، و در صدد گرد آوردن سپاه و استمداد از سلطان مراکش بر آمد. این امر منجر به عملیات جنگی فرانسه در مراکش شد، که به شکست(1844م) سپاهیان مراکش در کنار رود ایسلی(isli )انجامید. پس ازآن سلطان مراکش ، مولای سید عبدالرحمان ابن هشام ، عبدالقادررا از مراکش طرد کرد . وی دگر بار در 1846 در الجزایر سر بلند کرد و به فعالیت پرداخت ، اما سرانجام همه راه ها بر او مسدود گردید ، ودر دسامبر 1847م تسلیم فرانسویان شد، و اورا به اسارت به فرانسه بردند. عاقبت در 1852م ناپلئون سوم او را آزاد کرد، و عبدالقادر در بورسه(در آسیای صغیر) و بعداً در دمشق اقامت گزید.و در سلک دوستان فرانسه در آمد . در سال 1860 م که در مرزها در صدد کشتار مسیحیان برآمدند خدماتی ممتاز برای رهانیدن آنها کرد، و ناپلئون سوم اورا به نشان صلیب بزرگ لژیون در اونور مفتخر ساخت . عبدالقادر دو دیوان شعر و تالیفاتی در ادب و تصوف و جز آنها دارد.

سیمون بولیوار(Simon Bolivar)

معروف به آزادی بخش 1783-1830م ، سردار و سیاستمدار ونزوئلایی و قهرمان انقلاب امریکای جنوبی. در انقلابی که در کاراکاس بر پا شد شرکت کرد(1810م) ، در 1812م در خدمت ف.د.میراندا بود، کاراکاس را گرفت (1813م)و در آنجا به سمت سردار سپاهیان ونزوئلا و دیکتاتور موقت منصوب شد(1813م) و القاب "منجی وطن" و"آزادی بخش" ونزوئلا یافت. پس از خبر شکست چندی در ژامائیکا پناه جست، ولی 1817 به ساحل ونزوئلا پیاده شد و آنگویستورا را گرفت. در بویاکا پیروز شد (1819م) ، و بدین ترتیب بر بوگاتو و غرناطه ی جدید استیلا یافت و لقب "منجی غرناطه ی جديد" یافت . در این هنگام کنگره ای که در آنگوریستورا منقعد گردید تصمیم به تشکیل کولومبیای بزرگ گرفت ، و بولیوار را به ریاست جمهور آن انتخاب نمود. بولیوار نیروهای اسپانیا را از ونزوئلا بیرون راند، ودر 1822م وارد کیتو شد، و بدین ترتیب سرزمین های کنونی اکوادر و کولومبیا را به قلمرو خودافزود . در 1823م در لیما به دیکتاتوری پرو منسوب شد (سان مارتین ، میهن پرست معروف دیگر این دوره ، به عللی که هنوز نامعلوم است از امور پرو کناره جست) . با پیروزی (1824م) آ.خ. دسوکره در آیاکوچو دست اسپانیا به کلی از آمریکای جنوبی کوتاه شد. و در این زمان بولیوار لقب "منجی پرو"نیز یافت .در 1825م بولیوار به پروی علیا (بولیوی حالیه) رفت، و شورایی که در آنجا تشکیل يافت،تصميم به تشكيل دادن جمهوری بولیوی (به نام بولیوار) گرفت. و از بولیوار دعوت کرد که طرح قانون اساسی جمهوری را بریزد. ولی در 1826 پرو بر ضد او رای داد، و کمی بعد بولیوی نیز از پرو پیروی کرد، و سپس ونزوئلا واکوادر نیز از کولومبیای بزرگ جدا شدند، و بولیوار در سال 1830 از قبول ریاست جمهوری آنچه مانده بود امتناع کرد.

 کمپانی هند شرقی هند شرقی بریتانیا ، شرکت، موسسه ی انگلیسی که در 1600 برای انحصار بازرگانی با نیمکره ی شرقی تشکیل شد و اساسنامه آن بعداً به تصویب پارلمنت انگلستان رسید. از ابتدا عملیات بازرگانی خود را منحصر به صدور منسوجات به هندوستان کرد.در 1698 منحل و مجدداً در 1708 دایر شد. پس از پیروزی های (1745-1761م) رابرت کلایو بر رقبای فرانسوی شرکت مزبور عملاً فرمانروای مطلق هندوستان شد. برای تاسیسات نظامی اراضی وسیعی را تصرف کرد،و در سال 1773 اداره ی امور آن از طرف پارلمنت انگلستان به دولت واگذار شد.و هیستینگز اولین فرماندار کل (1774-1784م) هندوستان بود. در 1813م انحصار تجارت موسسه ی مزبور ملغی شدو از 1833م عملیات شرکت صرفاجنبه ی اداره کردن هندوستان را به خود گرفت .

شورش سپاهیان (1857م) باعث شد که انگلستان هندوستان را مستقیما اداره و ضمیمه ي امپراطوری کند.

شرکت هند شرقی بریتانیا یکی از معروف ترین عوامل استعمار بوده است. شورش سپاهیان (surese sepahian) در تاریخ هند ، شورش 1857-1858م در هند بر مظالم بریتانیا و شرکت هند شرقی بریتانیا که چون منشاء آن شورش ، سپاهیان بومی شرکت هند شرقی در بنگال بود، انگلیسیها آن را شورش سپاهیان خوانده اند. در سالهای بلافاصله قبل از این شورش عوامل چندی ایجاد تشنجات اجتماعی و سیاسي در هند کرده بود . توسعه ی سیاسی شرکت هند شرقی که همراه با قطع نفوذ و حقوق امرای بومی و پادشاه تیموری هند بود، مسلمان و هندوان را برانگیخته بود. سیاست های خشن دالهوزی و جانشینش چ.ج.کنینگ، و ورود سریع تمدن مغرب زمین به هند، ممنوع کردن رسم ساتی، ، فرمان اجازه ی ازدواج مجدد زنان بیوه ، دستور تراشیدن ریش به مسلمانان ،استهزایي كه مبلغین مسیحی دست نشانده ی شرکت هند شرقی به مسلمانان و هندوان ، به بهانه داشتن عقاید سخیف و خرافاتی روا می داشتند.جملگی آتش نارضای ها را تیز تر می کرد . در سال 1853 بریتانیا نانا صاحب را از عناوین و مزایای خود محروم کردو به بهادر شاه دوم اخطار نمو د که سلسله تیموریان هند با مرگ وی پایان خواهد یافت. سربازان بنگالی از این اهانت هایی که به امرا و فرمانروایان بومی آنان وارد می شد خشمگین بودند و الحاق (1856م) اوده ، که بسیاری از آنان اهل آنجا بودند ، به قلمرو بریتانیا آنان را خشگمین تر ساخت هنگامی که بریتانیاییها فشنگ های آلوده به پیه گاو ( که نزد هندوان مقدس است) و پیه خوک( که نزد مسلمانان حرام است) به سربازان دادند، عقده ها منفجر شد.نخستین نافرمانی در فوریه 1857م ، سپاهیان در مواضعی در بنگال روی داده. در ماه مه 1857م ، سپاهیان در نزدیکی دهلی شورش کردندو در آخر ماه نیروهای شورشي به قسمت مرکزی هند هجوم بردند. دهلی را گرفتند، و بهادر شاه دوم را امپراطور کل هند اعلام نمودند.در آخر ژوئن 1857م ، نیروهای ناناصاحب کانپور را گرفته بودند .ولكهنو درمحاصره بود.سربازان مدرس،بمبئي،پنجاب،ونواب نشينهاي بزرگ حيدرآباد،ميسور،كشمير،درسركوبي شورشيان،يارو ياور بريتانيا بودند. عاقبت بریتانیا پیروز شد ، در مارس 1858 م همه ی جاهایی که به دست شورشیان افتاده بود در تصرف بریتانیا بود . وحشیگری بریتانیايي ها در انتقام جویی از شورشیان از حد وصف بیرون است. شورش سپاهیان سبب تغییراتی در وضع هند شد ، که از جمله بودانتقال حکمرانی از شرکت هند شرقی به تاج و تخت بریتانیا. قیام حیدر علی(1722-1782م) فرمانروای مسلمان میسور پدر تیپو سلطان در 1749م به خدمت راجه ی میسور پیوست .پس از پیروزی (1759) بر مراجهه ها اعتبار بسیار و لقب فتح حیدر بهادر یافت . در 1761 حکومت میسور عملاً در دست وی بود، و پس از وفات راجه ، اسماًپسر اورا به سلطنت شناخت ، ولی سکه به نام خود زد، ودر 1766 خود را مهاراجه میسور خواند . با نظام حیدر آباد بر ضد بریتانیا متحد شد ، اما هر دو شکست خوردند. و سر انجام در 1769 با بریتانیا صلح کرد. ولی در طی 13 سال بعد ، اغلب به طرفداری فرانسویها با آنان در جنگ بود . در جنگ هایی که از 1779 بین او وپسرش تیپو سلطان با بریتانیائیها روی داد ، پیروزی هایی نصیب وی گردید، ولی سرانجام مغلوب سپاهیان و.هیستینگز شد(1781م) . حیدر علی و تیپو سلطان مخوف ترین دشمنان بریتانیا در هند بوده اند. تیپو سلطان(TIPO) تیپو سلطان یا تیپو صاحب ،1753-1799م، مهاراجه ی (1783تا1799م) میسور ، پسر حیدر علی خان بهادر ، پس از مرگ پدر به سلطنت میسور نشست ، ودر 1784 پیمان صلحی با بریتانیا منعقد کرد . تیپو دشمن سرسخت بریتانیا بود، و در نهان با فرانسویها رابطه داشت.در 1788 به راجه ی تراوانکور که تحت حمایت بریتانیا بود ، حمله کرد. راجه از بریتانیا استمداد نمود و کور نوالیس با دشمنان سابق تیپو متحد شد و به وی اعلان جنگ داد،و سرانجام به سرينگپتیم (serinagapatum) که پایتخت تیپو بود حمله کرد، و او را وادار به تسلیم و واگذاری نیمی ازقلمرو خود، و پرداخت خساراتی گزاف نمود . دگر بار ظاهراً بر سر سازش او با فرانسویها ، مورد حمله بریتانیا واقع شد ، و در حال دفاع از پایتختش به قتل رسید. با زبان فارسی آشنایی داشت.

 مدرسه دیوبند در سال 1245ه.ش /1866م، در یکی از شهرهای هند به نام دیوبند، توسط یکی از علمای مسلمان به نام مولانامحمد قاسم نانوتوی مدرسه ی علمیه ای تاسیس شد که به مدرسه دیوبند معروف گردید. او از مخالفان استعمار انگلستان و از مبارزین انقلاب بزرگ سیپوی بود . این مدرسه بر خلاف مراکز فرهنگی دیگر هندوستان در آن زمان از دولت هند (انگلستان ) کمک مالی دریافت نميكرد. کنگره ملی هند سازماني سیاسی در هند ، که در 1885 م تاسیس شد، اعضای اولیه ي آن طالب اصلاحات اقتصادی بودند و می خواستند که دولت بریتانیا در امور مربوط به هندوستان نظریات آنها را ملحوظ دارد. در 1907 م، کنگره به دوشاخه منشعب شد، یکی گروه اعتدالی که خواهان دو مینیون شدن هند بودند، و دیگری گروه افراطی ، که برای تحصیل استقلال کامل فعالیت می کرد در جنگ جهانی اول ، که کنگره تصمیم به حمایت از بریتانیا گرفت (1916م) ، این دوگانگی موقتاً التیام پذیرفت ، اما در 1917م گروه استقلال طلب قدرت را از گروه معتدل گرفت. نخستین اقدام پر دامنه ی استقلال طلبان در 1919 م ، با اعلام مقاومت منفی از طرف گاندی بر ضد قوانینی که آزادی مطبوعات و فعالیت سیاسی را محدود می کرد، صورت گرفت. در این جریان ، ونیز بعداً ، رهبران کنگره چند بار به زندان افتادند. کنگره خود را نماینده ي همه ی هندیها می دانست ، و مردم را به اتحاد جهت نیل به استقلال کامل دعوت می کرد . در این زمان، گروهی از مسلمانان، که ازغلبه ي اکثریت هندو بیمناک بودند ، متدرجاً ازحزب کنگره کنار گرفتند. معهذا علی رغم اختلاف نظر های موجود در مورد نظام طبقاتی و اصلاحات اقتصادی ، حزب مورد حمایت مردم قرار گرفت . جناح راست محافظه کار خواهان اصلاحات تدریجی بود، اما جناح چپ به رهبری جواهر لعل نهرو از سوسیالیسم دفاع می کرد.در جلسه ی تاریخی (1929م) لاهور، نهرو تامین استقلال کامل هند را هدف اصلی حزب اعلام کرد و به دنبال آن نهضت مقاومت منفی وسیعی آغاز شد.که سراسر کشور را فرا گرفت. در سال 1937م، با پیروزی در انتخابات محلی 7 ایالت از( 11 ایالت) هند، قدرت فراوان حزب آشکار شد، در حالی که مسلم لیگ، که مهمترین دسته مخالف کنگره بود ، چندان توفیقی نیافت. پس از آغازجنگ جهانی دوم بعد از مباحثات طولانی و پر شور، کنگره اعلام بی طرفی کرد. وقتی که هند در معرض حمله ژاپن قرار گرفت (1942م) ، حزب اعلام کرد که فقط در صورتی حاضر به همکاری با بریتانیا است گه فوراً یک حکومت مرکزی آزادیخواه تشکیل شود. بریتانیا حزب را غیر قانونی اعلام کرد، و رهبران آن را توقیف کرد. کنگره در 1945م تجدید سازمان یافت ، و دسته ي کمونیست را ،که خواهان جنگ بود از صفوف خود طرد کرد . در انتخابات 1946م، مجلس ملی هند، حزب کنگره آراء هندوها را به دست آورد ، ولی مسلمانان به مسلم لیگ رای دادند.پس از این جریان کنگره با اکراه به تقسیم شبه قاره ی هند رضایت داد. ولی مسلمانان به مسلم لیگ رای دادند. پس از این جریان کنگره با اکراه به تقسیم شبه قاره ی هند رضایت داد. بعد از تقسیم شبه قاره ی هند کنگره، که بزرگترین حزب هند بود، حکومت کشور را ، تحت رهبری نهرو ، به دست گرفت(1947م) . حزب کنگره پیرو اصول سوسیالیستی معتدلی است، و از ابتدای استقلال ، حکومت مرکزی و تمام ایالات هند(جزیکی) را در دست داشت، اما از 1960 دامنه ی انتقاد نسبت به رهبران و روش های سیاسی آن وسعت گرفت، ودر انتخابات 1967 تنها در انتخابات حکومت مرکزی و 8 ایالت از( 17 ایالت)هند پیروزی به دست آورد.

تای پینگ(tayping) شورشی در 1850-1865م بر ضد سلسله چینگ از سلاطین چین. رهبر شورش مرد فاضلی بود به نام هونگ شیو چوان، که ادعا داشت که از جانب خداوند مامور برانداختن سلسله ی چینگ وتاسيس سلسله ا ی به نام تای پینگ (آرامش بزرگ) است. نانکینگ را گرفت(1853م) ، و آنرا پایتخت قرار داد چون سلسله ی چینگ به مخاطره افتاد ، دولت های خارجی به یاری آن آمدند، به کمک سپاهیانی که چ.ج.گوردن فرماندهی آنان را داشت، شورش در هم شکسته شد.

کانتون نام رسمی آن(چینی) کوانگ-چو (kung-cu) در مآخذ اسلامی خانفو، شهری باجمعیت1900000 نفر کرسی ایالت کوانگتونگ ، بر دلتای رود کانتون . رود بندری بزرگ و مرکز صنعتی عمده ی چین جنوبی است، و صنایع کشتی سازی و ماشین سازی و ساختن ابریشم ، کاغذ، سیمان و محصولات کائوچویی دارد. از مراکز فرهنگی و تعلیم و تربیت نیز هست ، و چندین موسسه ي تعلیمات عالیه ( از جمله دانشگاه سون یات سن) دارد. کانتون در قرن سوم میلادی جزء چین شد. تجار هندی و ایرانی و عرب در قرن دهم میلادی به کانتون رسیدند. و شهر نخستین بندی در چین شد که سوداگران اروپایی منظما، به آنجا رفت و آمد می کردند. در 1511م پرتغال موفق شد که تجارت با کانتون را به انحصار خود در آورد ، ولی در اواخر قرن 17م بریتاینا این وضع را برهم زد ، و در قرن 18 م فرانسویها و هلندیها نیز به کانتون پذیرفته شدند.اما بر طبق منشور سلطنتی سال 1757م ، تجار خارجی مجبور بودند با گروه کوچکی از تجار چینی که مستقیماً مسئول دولت بودند معامله کنند.

پیمان نانکینگ (1842م) ، که به جنگ تریاک خاتمه داد، شهر را به روی تجارت خارجی گشود. در 1806 م جزیره ی شامین (samien) برای کسب و کارو محل سکونت به فرانسویها و بریتانیائیها واگذارشد ، و آن یکی از زیباترین حومه های کانتون شد ، در 1946م به کلی به چین مسترد گردید. کانتون در 1911م مرکز نهضت انقلابی سون یات سن بود، و دولت جمهوری چین در اینجا اعلام شد.سپاهیان چیانگ کای شک از اینجا عازم شدند تا در نانکینگ دولتی تاسیس کنند (دهه ی1920 به بعد) . در 1927م کانتون مدت کوتاهی مقر یکی از نخستین جوامع کمونیست در چین شد. در دوران حکومت کمونیستی چین ، کانتون توسعه یافت و به بندری مدرن و مرکزی صنعتی با تجارت وسیع با هونگ کونگ مبدل شد.

جنگ اول تریاک (opium war) جنگ 1839-1842م ، بین بریتانیای کبیر و چین ، مدتها بود که دولت چین با اعتیاد عام شهروندانش به تریاک که تقریباً دو سوم جمعیت 500 میلیونی آن زمان آن کشور را در خود غرق کرده بود مبارزه می کرد تا اینکه در این راستا ، چین در سال 1839 میلادی انبار بزرگ تریاک انگلیسیها را در کانتون که ظرفیت استوکstock 5 میلیون تن کالا را داشت منهدم کرد، با این بهانه انگلستان که از قبل به نقاط استراتژیک منطقه چنگ انداخته بود ، با دولت چین وارد جنگ شد و پس از سه سال عهدنامه نانکینگ به نیروهایی که هرگز در جبهه های سازمان یافته و مشخص انجام نشده بود، پایان داد. طبق عهدنامه ی مزبور ، هنگ کنگ به انگلستان واگذار شد، و همچنین اداره ي بنادر کانتون، شانگهای،آموی، فوچو، و نیهنگپو نیز به انگلستان سپرده شد.پس از مدتها سرانجام چين مناطق يادشده را آزاد كرد وتنها هنگ كنگ مانده بود كه آن هم سال1997م.طي مراسمي باشكوه به چين واگذار شد.

 سوت یات سن(sunyat-sen) 1866-1925م سون یات سن یکی از انقلابیون خارق العاده ی این قرن است در خانواده مسیحی بزرگ می شود و دکتری پزشکی می گیرد ، اما حس وظیفه شناسی و احساس عمیق از او یک رهبر انقلابی می سازد که سلسله ی "منچو" ها در چین را پایان می دهد. وی ابتدا در سال 1895م دست به کار می شود ولی شکست می خورد و از چین بیرون می رود . اوبه دور دنیا سفر می کند و برای تحقق اهداف خود طرفدارانی را فراهم می کند و بالاخره در سال 1911-1912 انقلاب را تحقق می بخشد. وی به ریاست اولین جمهوری می رسد ولی ناچار می شود به ژاپن فرار کند زیرا آقای جنگ قدرتمندی به نام"یوآن شیه-کای" yuan shin kai اراده می کند تاج بر سر مبارک بگذارد.سوت یات سن بعد از مرگ یوآن به چین برمی گردد و حضور خود را اعلام می کند . او با عقاید کمونیستی ، جنگ طبقاتی سخت مخالف است و صنعت گرایی غرب را تایید می کند. در عین حال ازامپریالیسم غرب نیز متنفر است. سه ایده آل "سن" عبارتند از: 1- ملی گرایی2- دموکراسی 3- سوسیالیسم. وی در سال 1925م در می گذرد و جای خود را به ژنرال سخت گیری به نام "چیان کای شک" می دهد.

 باکسرها- بوکسورها(Boxers) جمعی از ملیون و ناسیونالیستهای نظامی چین که ایهواچون خوانده می شدندو ملقب به مشت زنان بودند . بعد از شکست چین از ژاپن در 1895 م ، جوانان چینی دچار احساس حقارت شدند و با تشکیل گروه های ده نفری به طور پنهانی در زیر زمین ها به تمرین های سخت مشت زنی و کاراته پرداختند . تسوهی امپراتریس چین گروههای بکسور را تشویق می کرد تا بربرهای سفید یعنی اروپائیان را از کشور بیرون کنند . نخستین اقدام بکسورهای چین تمام سفارتخانه های کشورهای اروپایی را محاصره کردند و دست به ترور هیات های سیاسی و میسیونهای مسیحی، مخصوصاً چینی های مسیحی شده زدند. گروههای مشت زن به چریک های عدالت شهرت داشتند( مردان مبارز شبها با فانوس قرمز و زنان با فانوس سفید اروپائیان را تعقیب می کردند. ) همه ی اروپائیان از چین فرار کردند و در اروپا وحشت فوق العاده ای ایجاد شده بود. مردم اروپا دولت های خود را تشویق می کردند تا ازگروههای بوکسورانتقام بگیرند . سه ماه پس از ترور سفید ، آلمان یک ارتش مشترک از کشورهای صاحب امتیاز در چین از جمله : انگلیس ، آلمان، فرانسه، ایتالیا، اتریش، ژاپن، روسیه و آمریکا تحت فرماندهی مارشال آلمانی والدرسی عازم چین شدند. ارتش مشترک غربی سفارتخانه ها را از محاصره بکسورها خارج کرد و دست به قتل عام جوانان چینی زد . دولت چین میانجیگری کرد. و با صدور بیانیه ای از دولت های اروپایی رسماً عذرخواهی نمود. در نوامبر 1900م موافقت نامه معروف یانگ تسه بین چین و هشت کشور خارجی منعقد شد. چین جریمه سنگینی راپرداخت و از همه مهمتر کلیه ی بنادرشرقي چین به روی اروپائیان باز شد . گمرکات چین به عنوان ضمانت پرداخت خسارت ، در اختیار غرابی ها قرار گرفت. چین مجبور به پرداخت 67 میلیون لیره استرلینگ شد. انگلیس و آلمان بیشتر از سایر دولت ها سود بردند . این هم از نیرنگها ی بریتانیا بود. زیرا قصد داشت با دادن امتیاز بیشتر به آلمان از اتحاد این کشور با روسیه جلوگیری کند. چون در صورت انعقاد این اتحاد، فرانسه نیز به آنان ملحق می شد. اعزام نیروهای مشترک اروپایی به چین نخستین اتحاد نظامی امپریالیست ها بود.

اسلاو(eslav) دسته ای نژادی و زباني وسیعی از مردم ، متعلق به خانواده ی زبان های هندو اروپایی . معمولاً اسلاوها را به سه دسته تقسیم می کنند : اسلاوهای غربی (لهستانی ها و چک ها و سلوواک ها)، وندها و دسته های کوچک دیگر در شرق آلمان ، اسلاوهای شرقی (روسها ، اوکرائینيها و روسهای سفید ، مقدونیه ای ها ، بلغاریها). ظاهراً منشا اسلاوها ناحیه کارپات بوده و در قرن هفتم میلادی پهنه ای در دریای بالتیک ، رود الب ، دریای آدریاتیک، دریای سیاه تحت اشغال آنان بود . در قرن نهم به مسیحیت گرویدند، و در قرون وسطی از قسمت شرقی آلمان حالیه رانده شدند. پس از قرن 16 م جمع کثیری از آنان در سیبریه مستقر شدند. وقایع تشکیل یافتن روسیه از کشورهای مختلف و توسعه آن از وقایع عمده تاریخ قوم اسلاو است.

 اتفاق مثلث قرارداد تفاهم دوستانه که در سال 1904 م میان دو کشور فرانسه و انگلیس انعقاد یافت كه ضمن آن فرانسه اجازه يافت تا با موافقت انگلیس بر مراکش مسلط باشد و در مقابل فرانسه نیز تسلط انگلیس بر مصر و سودان را به رسمیت شناخت ، در واقع پایه های اتفاق مثلث را بین انگلیس، فرانسه و روسیه بنا نهاد. زیرا فرانسه در روسیه قبلاً به توافقی دست یافته بودند، ا ما اینک با وساطت فرانسه اختلافات مستعمراتی انگلیس و روسیه در آسیا تقلیل فاحشی یافت . بر سر ایران قرارداد 1907م بین طرفین امضاء شد و روسیه تعهد نمود از مداخله در امور تبت به نفع بریتانیا خودداری کند و تفوق این کشور را در افغانستان محترم شمارد. به این ترتیب زمینه تشکیل اتفاق مثلث بین سالهای 1904تا1907 م فراهم شد و اروپا به دو جناح متخاصم تقسیم گردید . در اتفاق مثلث گرایش های زیر قابل مشاهده بود: هدف فرانسه از این اتحاد مقابله با آلمان بود.2- هدف انگلستان تفاهم با روسیه و فرانسه برای مسائل مستعمراتی در آسیا و افریقا بود.3- هدف روسیه تفاهم با انگلستان در مسائل مستعمراتی و کسب حمایت فرانسه و انگلستان در مسائل بالکان بود.

 اتحاد مثلث به دنبال سه جنگی که برای وحدت آلمان روی داد، "بیسمارک" طرح پیچیده ای برای بستن پیمانها به منظور نگهداری و برقراری استیلای آلمان بر صحنه ی اروپا، وضع کرد، و مقاصدش آن بود که فرانسه را بر کنار سازد ، بریتانیای کبیر را جلب کند، روسیه را چون نیروئی موافق و مساعد بدست داشته باشد. به دنبال کنفرانس های سه امپراطور(1878-1872م) اتحاد سه جانبه امپراطور (1887-1881م) که ویلیام اول و فرانسیس جوزف و الکساندر دوم را در یک پیمان سه جانبه دوستانه متحد ساخت، صورت گرفت. در سال 1879م ، بیسمارک پیمان دوجانبه ای با امپراطور اطریش و مجارستان منعقد ساخت که به موجب آن امضاء کنندگان پیمان موظف بودند هر گاه یکی از آنان از طرف روسیه مورد حمله قرار گیرد، دیگران او را کمک دهند، و هرگاه یکی از ایشان از طرف نیروی دیگری مورد حمله واقع شود، امضاءکنندکان خیر خواه و بی طرف باقی بمانند. در سال 1882م بیسمارک پیمان دو جانبه را به صورت اتحاد سه جانبه ای که ایتالیا هم در آن شرکت داشت در آورد . در این پیمان توافق شده بود که هر گاه یکی از دو کشور ایتالیا و آلمان از طرف فرانسه مورد تجاوز قرار گیرد ، دیگران به کمک آن دولت بشتابند. ایتالیا که از حمله ی فرانسه به تونس به خشم آمده بود، علیرغم دشمنی دیرینه و ریشه اری که با امپراطوری اطریش و مجارستان داشت، در پیمان سه جانبه شرکت نمود. در سال 1887م بیسمارک، پنهان از دولت اطریش مجارستان ، پیمان بیمه ی اتکایی را با روسیه منعقد ساخت و سلطه روسیه را در بالکان شرقی به رسمیت شناخت. بیسمارک مطمئن بود که هیچ نیرو یا نیروهای متحدی گستاخی حمله و تجاوز با این پیمانهای نیرومند را نخواهد داشت.

 ولادیمیرایلیچ اولیانوف (لنین)

در 22 آوریل 1870 در سیمبریسک (امروزه اولیانوفسک) ، به دنیا آمد . پسریک نظام مدرسه ی ابتدایی بود و برادرش الکساندر را به اتهام دخالت در سوء قصد به جان تزار الکساندر سوم به دار آویخته بودند . این واقعه ی تاثر انگیز او را متقاعد کرده بود که تروریسم عملی قهرمانانه ولی ناکار آمد و بدون نتیجه است. در 1888 با نظریات مارکس و انگلس آشنا شد و این نظریات، ارزش استرات‍‍ژي انقلابی مارکسیت را در او به وجود آوردند. او که از راهیابی به دانشگاه کازان(غازان) محروم شده بود، در 1893 تحصیلات خود را در سن پترزبورگ به پایان رساند. در 1896 به سه سال تبعید در سیبری محکوم شد ودر دوران تبعید "توسعه سرمایه داری در روسیه" و تلاش های سوسیال – دموکرات های روسیه (1898) را نوشت. پس از آزادی در 1900م، روسیه را ترک کرد و در 1902 در زوریخ روزنامه ی "جرقه" را بامقالات "چه باید کرد؟" انتشار داد. اکنون دیگر رهبر بلشویک حزب سوسیال دموکرات بود. در جریان انقلاب 1905 به روسیه باز گشت ولی پس از شکست نهضت به فنلاند گریخت و بعد به خارج از کشور (به ویژه زوریخ) رفت، در حالی که علل اولیه شکست 1905 را به تجربه دریافته بود . انقلاب برای پیروزی باید باجنبشی پرورلتاریای کارگری و دهقان و اقشار فرودست ارتش(سربازان) هماهنگ می شد، از سوی دیگر، بدون یک برنامه مشخص و حزبی کاملا ً سازمان یافته هر انقلابی محکوم به شکست است. از این رو در سال های تبعید با تلاش پیگیر به سازماندهی حزب خویش پرداخت و سعی کرد اجازه ندهد نظریات ماتریالیسم تاریخی از مسیر اصلی خود منحرف شود . نظریات او از طریق مقالاتش در "جرقه" و بعد انعکاس آن در پراودا، روزنامه ی تاسیس شده ی تروتسکی در مه 1912م روی کارگران و مردم تاثیر گذاشت. در 1917م ، هنگامی که کار انقلاب پتروگرادبالا گرفته بودچهار برنامه براي پراودا فرستادودر آنهارسما به روشني ديدگاههاي خدرا در مورد انقلاب را شرح داد. انقلاب فوریه، برای پیروزی بایستی به صورت یک انقلاب پرولتاریایی در می آمد و کارگران و سربازان در صورت لزوم می بایست انقلاب را بازور ، بر کشور تحمیل می کردند ، اولین گام باید تلاش در جهت بیرون کشیدن خویش از شرکت در درگیری میان امپریالیست ها می بود . امپریالیست هایی که علی رغم امضای یک پیمان صلح، سرمایه داری فرانسه- بریتاینا در مقابل امپراتوریهای مرکزی قرار داده بود. لنین که در آن زمان در زوریخ بود و در پی فرصتی برای رسیدن به روسیه می گشت به کمک یك دوست سوسیالیست سویتی به نام پلاتن ، از مساعدت آلمان بهره مند شد. در واقع حکومت آلمان به این آشوب های انقلابی که قدرت روسیه را تحلیل می برد، علاقه نشان می داد، ازاينرو پلاتن اجازه عبور یک واگن از سویس به روسیه را به دست آورد ، واگنی که لنین و یاران تبعیدیش را به قلب انقلاب رساند("بیهوده نیست که رقبای بلشویسم می گفتند، لنین دست پرورده و مزدور آلمان را آلمانیها در یک واگن لاک و مهر شده " از اروپا گذرانده و برای روسیه پست کردند.) سفر هشت روز طول کشید (8-16 آوریل) و لنین در همان غروب روز ورودش به پتروگراد برنامه انقلابی خویش را عرضه کرد و این برنامه پس از بحث و جدل های فراوانی در پایان آوریل هفتمین نشست بلشویک های روسیه به تصویب رسید . از این پس بلشویک ها تصميم گرفتند از هر گونه همکاری با حکومت موقت انقلابی و شرکت در هر نوع تلاش نجات ملی ، خودداری کنند و خواستار به قدرت رساندن شوراها و به عبارتی انجمن ها و کمیته هایی شدند که کارگران و سربازان سراسر کشور تشکیل داده بودند.

 صلح مسلح( Armed peace) در فاصله پایان جنگ فرانسه و پروس(1871م) تا آغاز جنگ جهانی اول(1914م) یعنی حدود چهل سال در اروپا جنگ مهمی وجود نداشت و کشورها دست اندر کار تجدید تسلیحات و به کار گیری تکنولوژی های مدرن عصر خود برای بالا بردن قدرت تخریبی ابزارهای جنگی خویش بودند که این دوره را مورخان عصر صلح مسلح نامیده اند. یعنی گرچه در این فاصله تاریخی هیچ کشور اروپایی در گیر نبرد با دیگران نبود ولی تک تکشان مشغول صف آرایی در برابر هم بودند و همواره جمعیت های قابل ملاحظه ای را تحت سلاح داشتند . به هر تقدیر علل عمده ی آغاز جنگ جهانی اول را مورخین حسادت و رقابت فرانسه با آلمان آورده اند که بیشتر محققین معتقدند بهانه ی جنگ اول دسایس و حیله های انگلیس به جانبداری فرانسه در مقابل آلمان بر سر مسئله مالکیت وحاکمیت مناطق آلزاس و لرن آغاز شد

. قراداد ورسای قرار داد 28 ژوئن 1919 م ورسای سرنوشت آلمان را مشخص نمود. به طوری که طبق قرار داد 7/1 (یک هفتم) خاک و ده درصد جمعیت خود را از دست داد . فرانسه آلزاس- لرن را باز پس گرفت و به مدت 15 سال کنترل ناحیه ی سار (Sarre) را به دست آورد بلژیک اوپن( Eupen) و مالمدی(Malemedy) را ضمیمه خاک خود کرد. دانمارک پس از انجام یک همه پرسی شلزویک شمالی را تصاحب نمود. در شرق، رایش ممل(Memel) دانزیک را، که به صورت شهرهای آزاد در آمدند، از دست داد و سیلسی علیا ، پوزانی و پروس غربی را به لهستان جدیدالتاسیس واگذار کرد. ولی پروس شرقی را حفظ نموده و تنها یک دالان(همان دالان دانزیکDanezig) در درون خاک لهستان از آلمان جدا شد. مستعمرات سابق آلمان، اکثراً تحت قیمومیت در آمدو بین کشورهای فاتح و متحدان آن ها تقسیم گردید. همچنین آلمان خلع سلاح شد و مقرر گردید امکانات دفاعی آن در آینده کاهش یابد، نواحی رنانی و کرانه ی راست رود رن غیر نظامی اعلام شده و توسط کشورهای فاتح اشغال گردید. همین طور آلمان متعهد شد مسئولیت جنگ و خسارات ناشی از آن را بپذیرد (ماده 231) . در نتیجه می بایستی غرامات ناشی از آن را که متعاقباً میزان آن جداگانه احتساب شد، بپردازد . سپاه و نیروي دریایی آلمان محدود و ساختن سلاح های سنگین تعرضی برای آلمان ممنوع شد ، اشغال و خلع سلاح بعدی راین پیش بینی شد . سنای آمریکا از تصویب این معاهده خودداری کرد . آلمان نیز پس از اعتراض های بیهوده پیمان را پذیرفت که از ژانویه 1920م به مرحله ی اجرا در آمد. هیتلر پس از 1935م ، بیشتر مواد این پیمان را از طرف خود یک جانبه لغو کرد.

اورلاندو اورلاندو ویتوریو امانوئله(Vittorio emanuele orland) 1860-1952م، نخست وزیر (1919-1917) ایتاليا. یکی از سران چهارگانه کنفرانس صلح پاریس (1919م) بود و بیشتر به علت مخالفت ویلسون ، نتوانست سرزمین هایی را که در پیمان سری لندن (1915م) به ایتالیا وعده داده شده بود به دست آورد . کنفرانس را با اعتراض ترک گفت و کمی پس از آن کناره گیری کرد. مخالف فاشیسم بود. در 1948 به عضویت سنا منصوب شد.

 ژرژ کلمانسو(Jorj klemanso) ژرژ کلمانسو معروف به ببر فرانسه (1929-1841م) ، رجل فرانسوی و نخست وزیر (1909- 1906م، 1920-1917م) آن کشور. از هنگامی که دانشجوی طب بود با جمهوری خواهان همکاری و با حکومت ناپلئون سوم مبارزه می کرد . در ساقط کردن امپراتوری (1870م) با "گامبتا" همکاری کرد . بعدها به سوسیالیسم گرائید، و با گامبتابه مخالفت پرداخت، با ژول فری سخت مبارزه کرد و اورا از قدرت انداخت و پس از آن از ژنرال "بولانژ" پشتیبانی کرد. ولی بعدها با بولانژیسم با سر سختی مبارزه کرد. در قضیه در نصویس از حامیان وی بود. در 1906 نخست وزیر شد. بحران مراکش را فرو نشاند ، روابط فرانسه و انگلستان را مستحکم ساخت ، و دین را از سیاست جدا کرد . در 1909م به علت اقدامات شدید ش بر علیه اعتصاب کنندگان کابینه اش ساقط و روابطش با سوسیالیست ها به کلی قطع شد و "آ.بریان" به نخست وزیر ی رسید، روحیه ی فرانسویها را تقویت کرد ، و با کابینه ی ائتلافی خود جنگ را تا پیروزی نهایی ادامه داد. در 1918م به عضویت آکادمی فرانسه پذیرفته شد . در کنفرانس صلح پاریس (1919-1918) رقیب سرسخت "وودرو ویلسن" بود، و معاهده ورسای (1919م ) را برای تامین امنیت فرانسه کافی نمی دانست در انتخابات ریاست جمهوری سال 1920م، به علت اتخاذ سیاست معتدل نسبت به آلمان موفق نشد و به زادگاه خود وانده رفت و از سیاست کناره گیری کرد.

 ویلسون(Tames wadro Wilson)

وودروویلسون (1924-1856م، بیست و هفتمین رئیس جمهوری (21-1913م) امریکا رئیس دانشگاه پرینستن(10-1902م) و فرماندار (13-1911) نیوجرزی بود چون به ریاست جمهوری رسید اصلاحاتی به نام " آزادی نوین" آغاز کرد، و بر ضد تراست ها اقدام کرد در دوره اول زمامداری خود آمریکا را در جنگ جهانی اول بی طرف نگاه داشت و. همین امر باعث انتخاب مجدد وی در 1916م شد. وزیر خارجه خود "و.ج.براین" را که سخت پیرو بی طرفی بود تغییر داد و "ر.لفیسنگ" را که طرفدار متفقین بود به جای وی گماشت ، و سر انجام کشور ایالت متحده به جنگ کشانیده شد(1917م) . پس از پایان جنگ ویلسون در راس هیئت نمایندگان آمریکا در کنفرانس پاریس شرکت کرد، و برای اصول معروف به اصول "چهارده گانه" سخت کوشید. تنا نتیجه ای که از مساعی او حاصل شد تاسیس جامعه ملل بود، که آن هم در آمریکا مورد مخالفت جمهوری خواهان ، که مخالفین سیاسی او در آن هنگام صاحب قدرت شده بودند واقع شد، ولی او از پای ننشست، و برای جلب پشتیبانی مردم از راه سخنرانی به راه افتاد ، و سرانجام در 1919م از پا در آمد. و بقیه ی دوره ریاست جمهوری را ازسیاست کناره گرفت.جایزه نوبل 1919م برای صلح به وی اعطا شد، خطبه های او را به شیوایی ستوده اند و تالیفات زیادی دارد.

 جامعه ملل میثاق جامعه ملل ، زائیده مغز"جان اسموت" وسیله ای بود برای بررسی مسائلی که به همه ملتها مربوط است. در چهاردهمین ماده از مواد مشهور " ویلسون" تشکیل" مجمع عمومی ملل" پیشنهاد شده بود. بیست و شش ماده اول معاهده ی"ورسای" مشتمل بر میثاق یا اساسنامه کتبی جامعه ملل بود و در مقدمه ی آن چنین گفته شده است: "متعاهدین معظم منعقد کننده میثاق، به منظور برقرار ساختن همکاری بین المللی، و تحقق دادن به صلح وامنیت بين المللي از راه قبول معاهدات عدم توسل به جنگ از راه مناسبات و روابط عادلانه شرافتمندانه علنی در میان ملل از راه ایجاد و استوار ساختن این عقیده که قانون بین المللی قانون واقعی مناسبات دولت ها است و از راه نگهداری عدالت و حس احترام فراوان نسبت به همه تعهدات و پیمان ها در رفتارها و داد و ستدهای ملل، همگی با این میثاق جامعه ملل موافقت دارند "حق عضویت جامعه ملل برای دولت های پیروز در جنگ محفوظ بود(آلمان در سال 1926م، روسیه در سال 1934م) به عضویت پذیرفته شدند. سازمان جامعه ملل عبارت بود از: 1-مجمع عمومی که همه دولت ها در آن نماینده داشتند ؛ هریک از دول عضو حق داشت که سه نماینده در مجمع عمومی داشته باشد، اما با یک حق رای . این مجمع برای بحث و مذاکره و مشورت و پیشنهاد دادن بود ، اما حق وضع قانون را نداشت. 2-شورای جامعه که در ابتدا از نه(9) عضو تشکیل یافت(5عضو دائمی نمایندگان دولت های بزرگ ،4عضو موقت به انتخاب جامعه ) با اختیار تنظیم طرح هایی برای کاهش دادن تسلیحات و میانجی گری در اختلافات بین المللی . 3-دبیرخانه دائم مرکب از کارمندان و مستخدمان حقوقدان برای جمع آوری اطلاعات و ثبت معاهدات و انجام دادن وظایف دبیرخانه جامعه. سازمان های اضافی دیگر مانند سازمان فنی اقتصادی ، سازمان مالی و کمیسیون های مشورتی از قبیل کمیسیون قیمومت ، با جامعه همکاری داشتند. وظایف جامعه: ماده ده میثاق جامعه ملل توافق دولت های عضو را بر محترم شمردن و نگهداری تمامیت ارضی و استقلال سیاسی همه ملل عضو جامعه، در مقابل تجاوز خارجی مقرر داشته بود . در ماده شانزده مقرر بود که : هر گاه یکی از دولت ها بدون این که به حکمیت رجوع کند، به جنگ مبادرت ورزد، همه اعضای دیگر جوامع توافق دارند که: بی درنگ به دنبال این اقدام هر گونه رابطه بازرگانی و مالی خود را با آن دولت قطع کنند. ودر صورتی که این جریمه های اقتصادی نتیجه ای ندهد، شورا به دولت های عضو پیشنهاد خواهد کرد که با چه نوعی از تسلیحات و اقدامات در مجازات کردن دولت متمرد شرکت نمایند.

قرارداد لوزان(1923-1922) کسب امتیازات وسیع بریتانیا بر اساس تصمیمات پیمان سور(Sevre) موجب نارضایتی فرانسه و ایتالیا ، متحدان سنتی در اروپا شد. ایتالیا و فرانسه که در یونان و مناطق آناتولی و سیلیسی پایگاه هایی به دست آورده بودند و قصد داشتند ارمنستان مستقلی را در این منطقه علی رغم میل ترک ها ایجاد کنند و به دلیل تشابه مذهبی جایگاه قدرتمندی را در قلب آسیای صغیر و در مقابل ترکیه تاسیس نمایند؛ وقتی این دو کشور متحد از ترکیه شکست خوردند و ارمنستان به دست ترک ها قتل عام شد ، دو کشور با ترکیه پیمان جداگانه ای منعقد کردند . انگلیس یونان را وادار کرد که با ترکیه بجنگد ولی ترک ها پیروز شدند و یونان را از ازمیر بیرون کردند. این حادثه قدرت آتاتورک را به طور غیر قابل تصوری افزایش داد . به طوری که سلطان محمد ششم خلیفه عثمانی را از سلطنت خلع کرد و پیمان سور را که به زیان ترکیه جوان بود مورد تجدید نظر قرار داد. آناتولی، ارمنستان، سیلیسی، آوانیا، ادرنه، ازمیر، قسطنطنیه و کالیپولی تحت کنترل آتاتورک قرار گرفت. دولت های پیروز تصمیم داشتند تنگه های بسفر و داردانل را به عنوان آبراه های بین المللی معرفی کنند، ولی اتاتورک موفق شد نظارت بر آب راه ها را به دست خود بگیرد. مناطق نفوذ خارجی و کاپیتولاسیو ن ها ملغی و ترکیه از پرداخت خسارت جنگ معاف شده در مقابل ترکیه متعهد شد که از هر ادعایی بر اراضی سابق عثمانی در خارج مرزهای جدید دست بردارد و حقوق اقلیت ها را تضمین کند.

تهیه نوشتار:اميراكرم محمدي

*********************************************************************

ايجاد دادگاه بين المللي

جامعه ملل 13 دسامبر سال 1920 تصميم به ايجاد يك دادگاه جهاني در شهر لاهه گرفت. اين دادگاه پس از تاسيس سازمان ملل وظايف بيشتري به دست آورد كه اخيرا به تصويب مجمع عمومي اين سازمان موضوع دادرسي بين المللي و تعميم آن وارد مرحله جدي خود شده، یک دادگاه بین الملل کیفری بوجود آمده و احتمال گسترش دادرسی های جهانی افزايش يافته است که مورد نياز مبرم ملل است. منظره اي از دادگاه بين المللي لاهه

عکسها:اینترنت

قزلباش ها

 وجه تسمیه

لغت قزلباش از دو حرف ترکی قزل به معنی «طلائی و سرخ» و باش به معنی «سر» تشکیل یافته است. وجه تسمیه آن مربوط می‌شود به کلاه سرخی که پیروان این طریقت به سر داشتند و توسط شیخ حیدر - پدر شاه اسماعیل اول - برای صوفیان مرید ابداع شده بود.

 ایلات قزلباش

ایلات قزلباش از ایلات آذربایجان ، ترک ، کرد ، تالش ، تات و پارسی تشکیل شده بود. با پیوستن خان‌ها و قبایل جنوب سبلان و ارسباران و مغان به قزلباش‌ها و فرمانبری کامل آنها از شاه اسماعیل قدرت و توان ارتش ایران را که آن زمان قزلباش نامیده می شد، بالا برد و بعدها با پیوستن ایل‌ها و قبایل کوچک قزلباش‌ها به همدیگر ایل بزرگ شاهسون را تشکیل دادند. کنفدراسیون ترکمان‌های (اویماق) اصلی قزلباش متشکل از هفت ایل بود به نام‌های:

استاجلو

شاملو

تکلو

روملو

ذوالقدر

افشار

قاجار

ایلات غیرترک قزلباش که تاجیک نامیده می‌شدند نیز شامل:

تالش‌ها و تات ها

لرها و لک‌ها (مانند خاندان زند)

گروها و خاندان‌های مشخص کرد

گروها و خاندان‌های مشخص پارسی

بردگان قفقازی مانند گرجی، چرکس، ارمنی، لاز، اوستی و...

بعداً دو ایل از افغانستان نیز به این اتحادیه پیوستند. جامعه قزلباشها به عنوان یکی از طریقت‌های علوی‌گری در شرق آناتولی، هنوز وجود دارند که کردهای زازا بیشترین پیروان آن شمرده می‌شوند. شاه اسماعیل و اشعار او یکی از منابع دینی آنها به شمار می‌رود.

 ساختار سپاه قزلباش

نیروهای نظامی قزلباشها در درجه اول خود را متعهد به اطاعات از سران قبیله و خاندان (اویماق) خود می‌دانستند و حقوق و مواجب خود را نیز از این سران ایل دریافت می‌کردند. شاه عباس اول با تشکیل نیروهای شاهسون که تنها از شاه حقوق می‌گرفتند و تحت فرمان مستقیم گماشتگان شاه بودند در کنار تشکیل سپاه "غلامان خاصه شریفه" سعی در افزایش قدرت شاه در مقابل خودسری‌های برخی امرای قزلباش داشت.

شاملوها و استاجلوها در زمان حکومت خاندان صفوی قدرتمندترین خاندان‌های قزلباش بودند. مهم‌ترین افراد نزدیک به شاه اسماعیل (اهل اختصاص) در ابتدای به قدرت رسیدن وی از شاملوها بودند و تا زمان شاه عباس اول، شاملوها قوی‌ترین و با نفوذترین قبایل قزلباش بودند. تکلوها پس از واقعه رویارویی با شاه تهماسب یکم و مطرود شدن آنها دیگر قدرت چندانی در میان قبایل قزلباش نداشتند و نفوذ خود را از دست دادند. افشارها و قاجارها ابتدا دارای قدرت و نفوذ کمی در ساختار قدرت بودند اما با زوال قدرت صفویان نوانستند هریک برای مدتی خود را به عنوان قدرت اول کشور مطرح نمایند.

امرای قزلباش عموماً به عنوان امرای نظامی و حاکم ولایات تعیین می‌شدند اما معمولاً امور دیوانی و وزارت در حیطه کاری آنها قرار نداشت. در زمان شاه عباس یکم از ادغام تعدادی از قزلباشها ایل شاهسون ایجاد شد. بالاترین مقام قزلباش، سپهسالار یا امیرالامرا بوده است

مثلث برمودا

مثلث برمودا واقعا یک مثلث نیست، بلکه شباهت بیشتری به یک بیضی (و شاید هم دایره‌ای بزرگ) دارد که در روی بخشی از اقیانوس اطلس در سواحل جنوب شرقی آمریکا واقع است. راس آن نزدیک برمودا و قسمت انحنای آن از سمت پایین فلوریدا گسترش یافته و از پورتوریکو گذشته ، به طرف جنوب و شرق منحرف شده و از میان دریای سارگاسو عبور کرده و دوباره به طرف برمودا برگشته است. طول جغرافیایی در قسمت غرب مثلث برمودا 80 درجه است، بر روی خطی که شمال حقیقی و شمال مغناطیسی بر یکدیگر منطبق می‌گردند. در این نقطه هیچ انحرافی در قطب نما محاسبه نمی‌شود.